Baʼzi mamlakatlar roʻyxatga olish maʼlumotlarini ishlab chiqish uchun registrlar va boshqa maʼmuriy manbalardan tanlangan oʻzgaruvchilar boʻyicha tanlangan maʼlumotlarni toʻplash bilan birgalikda foydalanadilar. Ushbu parametr barcha kerakli roʻyxatga olish maʼlumotlarini roʻyxatdan oʻtkaza olmaydigan mamlakatlar tomonidan qoʻllanilishi mumkin. Shu bilan birga, roʻyxatga olish jadvallarining bir qismi roʻyxatga olish maʼlumotlari asosida oddiy hisoblash yoʻli bilan tuzilishi mumkin, boshqa jadvallarni tuzish uchun esa joylarda tanlangan maʼlumotlarni toʻplash orqali butun agregatdan foydalanishingiz kerak boʻladi. Biroq, bu registr maʼlumotlari orqali roʻyxatga olish maʼlumotlari va tadqiqot maʼlumotlarini roʻyxatga olish maʼlumotlarini olish uchun birlashtirishning yagona usuli hisoblanadi. Masalan, Isroil aholi registr maʼlumotlarini doimiy roʻyxatga olish uchun asos sifatida ishlatadi va roʻyxatga olish jarayonida koʻrsatilgan manzillarning aniqligini tekshirish va uzoq roʻyxatga olish savolnoma varaqasi boʻyicha anʼanaviy maʼlumotlarni toʻplash uchun roʻyxatga olish uchun tanlab oladi.
Maʼmuriy maʼlumotlar manbalaridan statistik maqsadlarda foydalanish uchun asosiy manba Qonunchilik hisoblanadi. Registrlardan foydalanish usuli bilan doimiy hisobga olish bilan bir qatorda, milliy Qonunchilikda mavjud boʻlgan maʼmuriy maʼlumot manbalarini statistik maqsadlarda foydalanishga imkoni boʻlishi kerak. Bunday qonunlar Milliy Statistika Institutlari (MSI) maʼmuriy maʼlumotlarga identifikatsiyalash maʼlumotlarini oʻz ichiga olgan alohida birliklar darajasida kirish va ularni statistika maqsadlarida foydalanish vakolatlarini ham berishi kerak. Bundan tashqari, tegishli Qonunchilik maʼlumotlarni himoya qilish tamoyillarining batafsil taʼrifini ham oʻz ichiga olishi kerak. Roʻyxatga olishning aralash usuli variantini tanlash toʻgʻrisidagi qaror faqatgina maʼmuriy registrlarda mavjud boʻlmagan barcha oʻzgaruvchilar haqidagi maʼlumotlar bir yoki bir nechta tanlanma kuzatuvlar orqali olinishi sharti bilan mamlakat tomonidan qabul qilinishi mumkin. Bundan tashqari, dastlabki shartlardan biri bu turli manbalardan maʼlumotlarni yagona yozuvlar darajasida bogʻlash imkoniyati mavjudligidir.
Aralash usulda roʻyxatga olish bilan birlashtirilgan roʻyxatga olish doimiy roʻyxatga olishni taʼminlaydigan har qanday roʻyxatga olish bilan solishtirganda ancha arzon va respondentlarning kamroq yukini yaratishi bilan afzalroq boʻladi. Anʼanaviy roʻyxatga olish shaxsiy (va koʻpincha potensial nozik) maʼlumotlarni toʻplash bilan bogʻliq shaxsiy hayotga tegishli maʼlumotlarni olish bilan bogʻliq koʻplab eʼtirozlarga sabab boʻlishi mumkin. Bu javob bermaslik chastotasini oshiradi. Eʼtirozlar aralash usulda roʻyxatga olish tizimiga qarshi boʻlib, unda maʼlumotlar faqat tanlanmalar boʻyicha yigʻiladi va odatda, javob bermaslik ehtimoli past. Ehtimol, aralash usulda roʻyxatga olish maʼlumotlari yanada ishonchli natijalarni beradi, chunki ular maʼlum darajada, hech boʻlmaganda butun aholini qamrab oladigan registrlardan olinadi.
Ushbu usulning kamchiliklaridan biri mikro maʼlumotlarga asoslangan jadvallarni tayyorlash boʻyicha ishlar hajminig koʻpligidir, chunki bu holda maʼlumotlarni olish muammolari paydo boʻlishi mumkin. Bundan tashqari, aholini roʻyxatga olish toʻgʻrisida xabardor qilish bilan bogʻliq qoʻshimcha qiyinchiliklar boʻlishi mumkin, chunki aholini roʻyxatga olish faqat aholi tanlanmasi boʻyicha amalga oshiriladi.
Registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olish tizimini ishlab chiqish uzoq yillar va hatto oʻnlab yillar talab qilishi mumkin boʻlgan uzoq jarayondir. Koʻpgina mamlakatlar registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olish yondashuviga oʻtishni boshlasalar ham anʼanaviy roʻyxatga olishning muayyan elementlaridan foydalanishda davom etadilar. Registrlardan birinchi navbatda manzil maʼlumotlarini, asosiy demografik maʼlumotlarning ayrim turlarini, fuqarolik holati yozuvlari maʼlumotlarini va daromad maʼlumotlarini olishingiz mumkin. Odatda, maʼmuriy maʼlumotlar koʻrsatkichlarining ulushi har bir roʻyxatga olish bilan oshib boradi. Turli maʼmuriy manbalardan maʼlumotlarni birlashtirishga harakat qilishdan oldin mamlakatlar keng qamrovli va yuqori sifatli aholi registr maʼlumotlari va yagona identifikatsiya kodlarini yaratishi juda muhimdir. Roʻyxatga olish tizimlari oʻrtasidagi aloqalarni taʼminlash bilan birga, reyestrlarni doimiy yangilashni taʼminlash zarur.
Aholi va uy-joy fondini roʻyxatga olish doirasida registr maʼlumotlari asosida, roʻyxatga olish tizimi aholi roʻyxatiga kiritilishi kerak boʻlgan birliklar haqida keng qamrovli maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan asosiy registrlar toʻplamiga asoslanadi. Bunday registrlar aholi registri, binolar va turar-joylar registri va korxonalar reyestrlarini oʻz ichiga oladi. Bunday registrlar mamlakat hududida yashovchi barcha shaxslarni (garchi aholi registrida “yashash joyi”ni aniqlash mezonlari mamlakatga qarab farq qilishi mumkin boʻlsa-da), uning hududida joylashgan bino va uy-joylar va barcha tijorat korxonalari (shu jumladan, davlat sektorining barcha muassasalari) va ularning muassasalarni qamrab oladi. Barcha statistik birliklar identifikatsiyalash tizimlari orqali bir-biri bilan bogʻlanishi mumkin: masalan, shaxslar uy xoʻjaliklari - uy-joylar bilan, shuningdek, ular yashaydigan uy-joylar va binolar va ish bilan band boʻlganlar - ish beruvchilar bilan bogʻlanishi mumkin. Ish beruvchilar va binolar ham ish joyini aniqlash uchun bogʻlangan. Xuddi shunday, barcha birliklar mahalliy hududiy kodlar yoki geografik koordinatalar yordamida xaritalarda mahalliylashtirilishi mumkin.
Aholini roʻyxatga olish maʼlumotlari registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olish usuli bilan olinganda, har bir statistik birlik uchun oʻzgaruvchan qiymatlarni aniqlash uchun bir vaqtning oʻzida bir nechta registrlar ishlatiladi. Qaror qabul qilish qoidalari, hisob-kitob natijalari, anʼanaviy roʻyxatga olish savolnoma varaqalari yordamida toʻplangan maʼlumotlarga iloji boricha mos keladigan tarzda shakllantirilishi kerak. Qoidalarni ishlab chiqishda avvalgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlari va shu davr uchun roʻyxatdan oʻtish maʼlumotlari ham hisobga olinadi. Qoidalarni belgilashda qarama-qarshi maʼlumotlar uchun turli manbalarning ustunlik darajasi inobatga olinadi.
Qonunchilik statistik maqsadlarda maʼmuriy maʼlumot manbalaridan foydalanishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi. Milliy qonunchilik mavjud maʼmuriy maʼlumotlar manbalari va ularni qayta yigʻish oʻrniga mumkin boʻlgan holatlarda statistik maqsadlarda kirish uchun ishlatishga ruxsat berishi kerak. Qonun MSIni maʼmuriy maʼlumotlarni shaxsiy birliklar darajasida identifikatsiyalash maʼlumotlari bilan birgalikda ishlatish va ularni statistik maqsadlar uchun bogʻlash vakolatiga ega boʻlishi kerak. Bundan tashqari, tegishli Qonunchilik maʼlumotlarini muhofaza qilishning yetarli darajasini taʼminlashi kerak.
Bundan tashqari, statistik maqsadlar uchun registrlardan foydalanishda jamoatchilik manfaatlarining tan olinishi va tushunilishini taʼminlash muhimdir, shuningdek, ushbu maʼmuriy maʼlumotlardan statistik maqsadlar ishlab chiqishda foydalanishni jamoatchilik tomonidan keng qoʻllab-quvvatlanishi juda muhimdir. Eng muhim tamoyillardan biri har doim ochiq muhokamalar va bahs-munozaralar boʻlib, unda roʻyxatga olish tizimida mavjud boʻlgan shaxsga doir maʼlumotlardan foydalanishning mantiqiy asoslari va afzalliklari tushuntiriladi. Bundan tashqari, roʻyxatga olish toʻgʻrisidagi qonunlar talablariga javob berishi va roʻyxatga olish uchun masʼul boʻlgan organlarning faoliyati ochiq va oshkora boʻlishi muhimdir.
Statistika maqsadlarida maʼmuriy maʼlumotlardan foydalanishning eng muhim shartlaridan biri manbalarda yagona identifikatsiya tizimlarini qoʻllashdir. Maʼlumotlarni ulash alohida darajada amalga oshirilishi kerak. Agar bunday yagona tizim mavjud boʻlmasa, registrlar asosida statistikani rivojlantirishning dastlabki shartlaridan biri boʻlgan turli registrlarni bogʻlash juda murakkab va vaqt talab qiladigan, hatto mumkin boʻlmagan vazifa boʻlib qoladi.
Maʼmuriy manbalardagi maʼlumotlar elementlarining taʼriflari roʻyxatga olish dasturida boʻlgani kabi bir xil boʻlishi kerak yoki ular aholini roʻyxatga olish taʼriflariga mos kelish uchun oʻzgartirilishi kerak. Roʻyxatga olishlar oʻrtasidagi konsepsiyalar va taʼriflarni uygʻunlashtirish ham muhim ahamiyatga ega. Buni amalga oshirish uchun vaqti-vaqti bilan sifatni baholash kerak.
Agar ushbu shartlarning baʼzilari bajarilmasa, mamlakat anʼanaviy aholini roʻyxatga olish statistikasining asosiy manbai sifatida foydalanishda davom etishi kerak.
Maʼmuriy registrlardan foydalanishning eng katta afzalligi, shubhasiz, xarajatlarni qisqartirishi va natijalar nashri chastotasini oshirishdir. Registr maʼlumotlariga asoslangan roʻyxatga olish tizimini joriy etishda, dastlabki xarajatlar yuqori boʻlishi mumkin, ammo joylarda amalga oshiriladigan ishlar boʻyicha xarajatlar nolga kamaytirilishi mumkin va roʻyxatga olish statistikasining muayyan turlari (masalan, ish bilan taʼminlash, binolar, uy-joylar va uy-joylar) yillik asosda tuzilishi mumkin. Maʼmuriy manbalardan yana bir muhim afzalligi faqat maʼlumotlar elementlarida oʻzgarishlar yuz bergandagina qayta ishlash zaruriyati paydo boʻladi. Uzoq muddatda maʼlumotni faqat bir marta toʻplash va uni faqat manzilni oʻzgartirish kabi oʻzgarishlar yuz berganda qayta ishlash ancha arzonga tushadi. Tugʻilish mamlakati, fuqarolik, din, nikoh holati, taʼlim darajasi va malakasi kabi shaxsga oid savollar va qurilish yili, xonaning maydoni va soni kabi uy-joy holatiga tegishli savollar kamdan-kam hollarda oʻzgaradi (baʼzi hollarda hech qachon oʻzgarmaydi).
Registr maʼlumotlariga asoslangan statistika barcha hududiy birliklar uchun ishlab chiqilgan boʻlishi lozim, negaki registrlar maqsadli jamgʻarmani toʻliq qamrab olish uchun moʻljallangan va batafsil geografik maʼlumotlar barcha geografik birliklar, maʼmuriy-hududiy birliklarda, mustaqil ravishda belgilangan hududlar va turli oʻlchamdagi koordinatali hududlar doirasida olinishi mumkin.
Registrlar, odatda, yillik statistik maʼlumotlarni ishlab chiqishni taʼminlaydi. Rivojlanayotgan axborotga boʻlgan mintaqaviy statistikani ishlab chiqish boʻyicha ehtiyojlar yangi ehtiyojlarni yaratadi, biroq oʻn yilda bir marta aholini roʻyxatga olish doirasida olingan mintaqaviy maʼlumotlar bu ehtiyojlarni qondirish uchun yetarli darajada dolzarb boʻlmasligi mumkin. Bu yuqori chastotali maʼlumotlarni ishlab chiqishga imkon beruvchi roʻyxatga olish manbalaridan foydalanishning muhim afzalliklaridan biridir.
Maʼmuriy manbalardan foydalanish, shuningdek, inobatga olinishi kerak boʻlgan ayrim kamchiliklarga ham ega. Bunday kamchiliklardan biri roʻyxatga olish xususiyatlariga asoslangan xususiyatlar faqat mavjud maʼmuriy maqsadlar uchun olib boruvchi registr maʼlumotlariga asoslangan boʻlishi; bu esa aniq statistik maqsad emas. Bu tahlil qilish uchun mavjud boʻlgan oʻzgaruvchilar nuqtayi nazaridan muayyan cheklovlarni keltirib chiqarishi va xalqaro taqqoslashga salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkin. Biroq, istisnolar mavjud. 2010-yilgi roʻyxatga olish jarayonining bir qismi sifatida, registr maʼlumotlariga asoslangan roʻyxatga olish usulidan foydalanadigan ayrim mamlakatlar roʻyxatga olish tizimida mavjud boʻlmagan ishchi kuchi soʻrovidan (IKS) bir yoki ikkita oʻzgaruvchini qoʻshishga qaror qildilar. Mikro IKS keyin butun aholi uchun hisob-kitoblarni tarqatish uchun foydalanildi. Shunday qilib, barcha asosiy oʻzgaruvchilarni boshqa mamlakatlar maʼlumotlari bilan taqqoslash mumkin boʻldi, lekin, albatta, IKS dagi oʻzgaruvchilar bilan tahlil qilishda ishlatiladigan batafsil maʼlumot darajasi IKS ning tanlangan toʻplami bilan cheklanib qolgan.
Registrlardan foydalanish statistik boshqaruvning registrlarni yuritish uchun masʼul organlarga, shuningdek, qonun va maʼmuriy amaliyotdagi har qanday oʻzgarishlarga bogʻliqligini taʼminlaydi. Shu munosabat bilan, bunday oʻzgarishlar haqida maʼlumot imkon qadar tezroq roʻyxatga olish organiga kelishida MSIning tegishli organlar bilan yaqin hamkorligi muhim ahamiyat kasb etadi. Ideal holda, MSI bilan roʻyxatga olish uchun ishlatiladigan barcha maʼmuriy registrlarning mazmuni va/yoki tuzilishiga oʻzgartirishlar kiritilgan taqdirda oldindan maslahatlashuv oʻtkazilishi kerak.
Registr maʼlumotlari asoslangan roʻyxatga olish tizimlari roʻyxatga olish davrlari va izchillik bilan bogʻliq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Statistik maʼlumotlarning ishonchliligini taʼminlash uchun maʼlum bir jarayonni aniq qayd etish muhimdir. Tugʻilish va oʻlim sanalari haqidagi maʼlumotlar qoida tariqasida ular tegishli organlar tomonidan berilgan dalolatnomalar asosida kiritilganligi uchun aniqdir, shuning uchun, koʻp hollarda roʻyxatga olish davri toʻgʻri koʻrsatiladi. Shuningdek, ish bilan taʼminlanganlik, ishsizlik va pensiya olish davrlari toʻgʻrisidagi maʼlumotlar, oʻqish davri haqidagi maʼlumotlar esa kamroq ishonchli. Manzilni oʻzgartirganda, yangi joyga koʻchib oʻtgan shaxs kechikish bilan tegishli bildirishnomani yuborishi yoki chet elga koʻchish paytida uni umuman joʻnatmasligi mumkin.
Ish joyi, kasb-hunar va daromad kabi oʻzgaruvchilar uchun turli registrlardan shaxsiy maʼlumotlarni bogʻlash baʼzi hollarda izchillik bilan bogʻliq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Misol uchun, axborot har doim ham aniq emas, mashgʻulot va tarmoq haqida maʼlumot sanoatning bir xil ish davridagi bandlikka toʻgʻri keladi.
Registr maʼlumotlari asosida roʻyxatga olish tizimidagi maʼlumotlarning ayrim turlarini bogʻlash ayrim qiyinchiliklar bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Misol uchun, yollanib ishlovchilarning pensiya hisobi tizimida korxonalar boʻyicha va soliq registri va korxonalar registri tizmilariga nisbatan turli kodlardan foydalanilish shaxslar haqida maʼlumotlarni ish beruvchi kompaniyalar haqida maʼlumotlar bilan bogʻlashda qoʻshimcha ishlarni talab qilishi mumkin. Yana bir misol sifatida, tijorat korxonalari ular joylashgan binolarga bogʻlashda qiyinchiliklarga duch kelish mumkin, negaki kompaniyaning manzil maʼlumotlari yoki binolar reyestrida koʻrsatilgandan farq qilishi mumkinligini koʻrsatish mumkin.
Toʻliq registr maʼlumotlariga asoslangan roʻyxatga olish tizimidan chiqarib tashlanishi kerak boʻlgan maʼlumotlarning ayrim elementlari mavjud boʻlib, ular boʻyicha maʼlumotlar hech qanday registrlarda mavjud boʻlmaydi: jumladan, uy xoʻjaliklari tarkibi, etnik kelib chiqishi, dini, tili, ishga borib kelish uchun foydalaniladigan transport turi. Alternativ bir variant sifatida bu turdagi maʼlumotlarni tanlanma kuzatuv doirasida yigʻib olishni keltirish mumkin, ammo, bu holda, roʻyxatga olish registr maʼlumotlariga asoslangan roʻyxatga olish emas, balki “aralash usulda roʻyxatga olish”ga aylanib qoladi.
Bundan tashqari, anʼanaviy roʻyxatga olish savolnoma varaqasidan voz kechish maxsus maʼlumotlarga boʻlgan ehtiyojlarni qondirish uchun maʼlumot yigʻish vositasini yoʻqotishga olib keladi. Haqiqatan ham, koʻplab mamlakatlarda aholini roʻyxatga olish maʼlumotlarning yangi ehtiyojlarini qondirish uchun jamiyatda boʻlayotgan oʻzgarishlarga asoslangan holda (masalan, iqtisodiy migratsiyani oʻlchash uchun) maʼlumotlarni toʻplashning muhim vositasidir. Anʼanaviy roʻyxatga olish usuli yordamida maʼlumotlarni yigʻishdan bosh tortsa, bunday moslashuvchanlik yoʻqoladi.